Nicolas Schöffer

Dit belangwekkende werk verschijnt ter gelegenheid van de tentoonstelling gewijd aan het oeuvre van Nicolas Schöffer in het LaM, Villeneuve d’Ascq. Dit boek, dat tot stand kwam onder de wetenschappelijke leiding van Arnauld Pierre, wil dieper ingaan op de visionaire dimensie van deze Franse kunstenaar van Hongaarse afkomst (1912-1992). Het vertrekt vanuit een reeks beeldhouwwerken, schilderijen, tekeningen en emblematische documenten rond zijn oeuvre, waaronder onuitgegeven stukken die rechtstreeks uit het atelier en het archieffonds van de kunstenaar komen. Zijn meest vernieuwende projecten en zijn experimentele, interdisciplinaire samenwerking met de architecten, musici, choreografen, wetenschappers of industriëlen van zijn tijd worden aangevuld met documenten uit die periode – films, foto’s, magazines, reclames – die elk worden geplaatst in de context van hun schepping, verspreiding en ontvangst.

De tijd die Nicolas Schöffer belichaamt is die van de Wederopbouw en de naoorlogse bloeiperiode, toen de hele maatschappij de toekomst zag als de vrucht van een exponentiële vooruitgang en een groeiende, steeds beter gedeelde kennis. Een voorbeeld: vanaf eind jaren 1940 wijdde Nicolas Schöffer zich aan het meest innoverende onderzoek – de cybernetica – en maakte er het startpunt van voor een bespiegeling over de doelstellingen en de middelen van de kunst, een bespiegeling die het uitzicht en de werkwijzen van zijn kunst volledig overhoop zou halen.

Tijdens zijn leven maakten de innovaties van Nicolas Schöffer onmiddellijke reacties los en leverden ze hem een bekendheid op die slechts weinig kunstenaars van zijn generatie te beurt viel. Zo kreeg hij de grote prijs voor beeldhouwkunst op de Biënnale van Venetië 1968. Hij werd nu eens gevierd en dan weer verguisd, en hij belichaamde een tijdperk waarin de toekomst constant door de tijdgenoten werd beheerst.

Deze erkenning, die zich ook in een sterke mediabelangstelling vertaalde, contrasteert met de betrekkelijke vergetelheid waarin Nicolas Schöffer ondertussen is geraakt. Zijn laatste grote tentoonstelling in een Franse museuminstelling dateert al van 1974, in het Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris. Het was het jaar van de eerste olieschok, het begin van een periode van crisissen, twijfels en onzekerheden waartegen de futuristische mythologieën van de vorige decennia niet langer opgewassen waren.

Het toekomstgerichte oeuvre en gedachtegoed van Nicolas Schöffer werden echter weer actueel toen de nieuwe cybernetische utopieën het daglicht zagen en eens te meer vormgaven aan zowel onze materiële wereld (de informatiemaatschappij, de nieuwe digitale culturen) als onze verbeeldingswereld (het werelddorp, het post-menselijke).

Deze context rechtvaardigt de huidige publicatie van een werk dat in detail het parcours onderzoekt van een oeuvre dat inspirerender dan ooit is.

LAM, Villeneuves-d’Asque, opening: 22 februari 2018